تعمیرات و نگهداری ماشین آلات

تعمیرات و نگهداری ماشین آلات 

مقدمه:

هدف از تعمیرات و تعریف آن

لغت MAINTENANCE که ما آنرا نگهداری - تعمیرات ترجمه نمودهایم مفهومش در صنایع شامل کلیه عملیاتی می شود که برای سالم و مرتب نگاه داشتن وسایل کار چه ماشین چه غیر ماشین انجام می گردد. در صنعت عملیاتی از قبیل بازدید مرتب وسایل روغنکاری مرتب آنها, رفع عیوب و نواقص کوچکی که احتمالاً, ضمن کار پیدا می شود. بطور مداوم و قبل از پیدایش لنگیهای بزرگ یا تعمیر و لکه گیری ساختمان و تجدید رنگ در فواصل معین و کلیه اموری که باعث بر قرار داشتن وضع صحیح کار می شود. بنام MAINTENANCE مرسوم گردیده است

در صنایع با قبول و ادامه روشهای آزمایش MAINTENANCE می توان وضعی بوجود آورد که اولاً ماشین آلات و وسایل بدون لنگی و مرتب کار نموده و ثانیاً مصارف ماشین در پائین ترین حد خود باقی بماند و علاوه بر تمام اینها هزینه تعمیر به حداقل ممکنه پائین بیاید.
موقعیت و پیشرفت هر دستگاه و تشکیلاتی بویژه کارخانجات صنعتی مستلزم داشتن سیستمهای موثر برنامه ریزی و کنترل و اجرای دقیق و منظم آنها در کلیه مراحل می باشد. 
در کارخانجات صنعتی ماشین آلات همواره در حال فرسوده شدن هستند, بنابر این مسئله تعمیرات و نگهداری ماشین آلات یکی از مهمترین مسائل قابل توجه می باشد. 
محورها, بلبیرینگها, چرخ دنده ها, تسمه ها و سایر قطعات یک ماشین فرسوده مشوند و تعویض یا تعمیر آن لازم می گردد. روغنها و گریسها در اثر کار کثیف می شوند و خاصیت اصلی خود را از ست می دهند و احتیاج به تعویض دارند . الکتروموتورها, وسائط نقلیه مثل نقاله ها, لیف تراکهای برقی و گازوئیلی, جراثقالها و غیره احتیاج به سرویس و تعمی منظم دارند. 
انجام عملیات تعمیراتی در مورد ماشین آلات پس از شکستگی و خرابی, روش منطقی نبوده و سبب وقفه در عملیات تولیدی می گردد. زیانهای ناشی از توقف عملیات تولیدی بمراتب بیشتر از تعمیر ماشین آلات مربوطه می باشد. 
بنابراین با ایجاد سیستمی که بتواند مانع شکستگی و خرابی ماشین آلات گردد میتوان از یک طرف راندمان تولیدی دستگاه را بالا برده و از طرف دیگر زیانهای ناشی از وقفه کار را به حداقل تقلیل داد. مطالعه وضعیت اولیه ماشین آلات, نحوه انجام عملیات تعمیراتی و برسی کاملی در مورد نظرات کارخانه سازنده ماشین آلات می تواند اساس طراحی سیستم تعمیرات قرار گیرد. 

  

هدف اصلی از ایجاد یک سیستم صحیح تعمیرات و نگهداری عبارتست از : 

- جاو گیری از توسعه عیوب و نقایص.
- بر طرف کردن نواقص و معایب جزئی قبل از احتیاج به تعمیرات کلی .
- جلو گیری از وقفه در عملیات تولید از طریق تعویض قطعات فرسوده قبل از شکستگی و از کار انداختن دستگاه.
- کاهش توقفهای تولید و جلوگیری از زیانهای ناشی از وقفه در کار.
- صرفه جویی در نیروی انسانی بعلت تقلیل عملیات تعمیراتی.
- استفاده بهتر از کارکنان قسمت نصب و تعمیرات.
- کاهش تعمیرات کلی و تکرار.
- کاهش در مصرف لوازم یدکی و تقلیل هزینه مربوطه.
- کاهش در حجم مقدار محصول نامرغوب و افزایش مرغوبیت محصولات.
- ازدیاد طول عمر ماشین آلات و صرفه جویی در خرید ماشینهای جدید.
- تشخیص نوع عملکرد ماشین آلات و تعیین هزینه های تعمیراتی مربوطه به منظور تصمیم گیری در مورد تهیه و انتخاب ماشینهای جدید. 
- افزایش راندمان تولیدی ماشین آلات و کاهش هزینه های تولید. 
انواع سیستم های تعمیراتی 
نقش قسمت تعمیرات تنها تعمیر دستگاه های خراب نمی باشد بلکه باید متباً در فواصل مشخص دستگاه ها را بازدید کند, روغنکاری نمائید, صورت لوازم یدکی و احتیاجات را تنظیم نموده و برنامه های تعمیرات اساسی و تعمیرات غیر اساسی را پی ریزی کند. تمام این عملیات را به نحوی انجام دهد که مزاحمتی برای جریان تولید پیش نیاورد(یا بحداقل پیش بیاورد). 
کیفیت و ظرفیت کارکنان قسمت تعمیرات باید تا حدی باشد که قسمت بتواند وظایف خود را حتی در شرایط مشکل زیادی کار نیز تحمیل کند. 
تنظیم های عادی دستگاه را انجام دهد, به تعمیرات اساسی و غیر اساسی دستگاه ها برسد بالاخره اگر تغییر در محل و جابجا کردن ماشین نیز پیش بیاید آنرا نیز انجام دهد.
حالت ایدآل آن است که اصولاً خرابی پیش نیاید و خراباندن دستگاه ها جز آنچه در برنامه کلی پیش بینی گردیده لازم نشود, بدون شک رسیدن به این حالت ایده آل امر بسیار مشکل و در بعضی مواقع غیر ممکن است. برای رسیدن به حالت ایده آل فوق و هدفهای تعمیرات و نگهداری روشهای مختلفی متداول است که ذیلاً بشرح تعدادی از آنها می پردازیم.

1- روش جانشین کردن سرمایه
در این حالت یک ماشین یا دستگاه یدکی برای هر دستگاه در کارخانه موجود است که به مجرد خراب    شدن دستگاه اولی, دستگاه یدک جانشین آن می گردد.

2- روش تعمیرات خرابی 
در این روش از ماشین یا دستگاه بدون رسیدگی زیاد آنقدر کار مکشند تا ماشین از کار بیافتد و وقتی که از کار افتاد تعمیر آن را شروع می نمایند و به معنی دیگر آنکه برای پیش گیری از خرابی یا از کار افتادن دستگاه هیچ یا تقریباً هیچ فعلیتی انجام نمی شود.

3- روش تعمیرات پیش گیری 
بطور کلی می توان این روش را بهترین و سالمترین نوع تعمیرات دانست و این روشی خواهد بود که ما توصیه و رویش بحث خواهیم کرد. در این روش با پیش بینی هایی که بعمل می آید از بوجود آمدن خرابی ها از فبل جلوگیری می شود.نه آنکه به انتظار خوابیدن دستگاه و بعد عملیات تعمیر را شروع نمائید. در این روش می بایست ابتداء مبادرت به استخراج دستورالعمل های تعمیراتی در فواصل زمانی تعیین شده توسط کارخانه سازنده نمود ئ سپس طبق آن عمل کرد. 

4- تعمیرات برنامه ای
بطور کلی و بعنوان یک اصل مسلم باید گفته شود. برای اینکه از یک دستگاه تولیدی بتوان کار بدون دردسر انتظار داشت در فواصل معینی از آن بازدید و تعمیر اساسی یا تعویض قطعات بعمل آید. روی تجارب کار می توان فواصل چنین بازدید و تعمیرات را برای کار کردن بدون دردسر هر دستگاه را تعیین کرد.

5- روش تعمیرات تولیدی 
بطوریکه دیده شد تعمیرات پیشگیرانه مستلزم بازدیدهای دائمی و نگهداری منظم است که من غیر مستقیم هزینه های نسبتاً سنگین برای تعمیرات کارخانه ببار می آورد در اینجا روش دیگری بنام تعمیرات تولیدی وجود دارد که در این روش در مورد تنها قسمتی از ماشین آلات و وسائل کارخانه که کار منظم و دقیق آنها جنبه حیاتی برای تولید دارد تعمیرات پیشگیری عمل می شود و در مورد سایر دستگاه ها تعمیرات برنامه ای انجام می شود. 

6- روش تعمیرات خرابی
همانطوریکه قبلاً ذکر شد در این روش دستگاه بدون انجام بازدید یا تعمیرات دوره ای کار کرده و هر گاه که بهر علتی از کار افتاده اقدام به تعمیر آن می شود. 
با توجه به اینکه انجام تعمیرات پیشگیری تعداد تعمیرات خرابی هر دستگاه را بطورقابل ملاحظه ای پائین آورد ولی هرگز بکلی این نوع تعمیرات را از بین نخواهد برد.

حالات مختلفی که سبب توقف دستگاه و انجام عملیات تعمیراتی را باعث میشود عبارتند از  :
1- حالتی که ماشین یا دستگاه به هر علتی از کار افتاده است.
2- حالتی که ادامه کار ماشین خطراتی برای جان کارگر داشته باشد. 
3- حالاتی که با تجربه قبلی می دانیم حالتی از خرابی قریب الوقوع دستگاه است و یا در صورت ادامه کار به سایر قسمتهای دستگاه زیانهائی می رساند. 
4- حالتی که میتواند در کیفیت تولید تاثیرات بسیار نامطلوبی داشته باشد.در صورت بروز چنین حالاتی مسئول کارگاه با پرکردن فرمی بنام فرم” درخواست انجام تعمیرات“ و ارسال آن به دفتر تعمیرگاه خرابی دستگاه را اطلاع و تقاضای برطرف کردن نقش آنرا می نماید.
همچنین در این زمان کارت قرمز رنگ ” در دست تعمیر“ را به دستگاه آویزان نموده که از روشن نمودن یا بکار انداختن آن بطور اشتباه جلوگیری شود.
سازمانهای تولیدی بیشماری در گوشه و کنار جهان در حال فعالیت هستند اما، معدودی از آنها بااقتدار به فعالیت خود ادامه می دهند و گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. همگان بر قدرت این سازمانها واقف بوده و از آنها به عنوان سازمانهای ممتاز یاد می کنند. مشخصه این سازمانهای ممتاز چیست؟
یک سازمان ممتاز در تمام زمینه ها اعم از سیستم‌های تولیدی، اطلاعاتی، خریدوفروش، بازاریابی، مهندسی و کیفیت در سطح ممتاز فعالیت می کند. یکی از شاخصه های اصلی یک سازمان تولیدی ممتاز، دارابودن تشکیلات نگهداری و تعمیراتی ممتاز است. در این مقاله خصوصیات یک سیستم نگهداری و تعمیرات (نت) در یک سازمان ممتاز مورد بررسی قرار گرفته و این خصوصیات طبق فهرست زیر ارائه شده اند. این فهرست همچنین می تواند به عنوان چک لیستی جهت ممیزیهای داخلی سیستم و درک میزان تفاوت از یک سیستم نت ممتاز مورد استفاده قرار گیرد.
1 - هزینه چرخه عمر: تصمیم گیری برای خرید تجهیزات باید براساس دو عامل قیمت خرید به علاوه هزینه تحمیلی از سوی تجهیز در مدت عمر اقتصادی آن صورت گیرد و نه برپایه قیمت خرید تجهیز.    این بدان معنا است که متخصصان نگهداری و تعمیرات در سازمان باید با برخورداری از توانایی انجام آنالیزهای قابلیت اطمینان و قابلیت تعمیرپذیری در مورد سیستم های فنی و اجزای آنها در فرآیند خرید تجهیزات مشارکت داشته باشند. همچنین در هنگام خرید باید به عواملی چون وجود فهرست کامل اجزاء راهنمای نحوه استفاده و نقشه های دقیق طبق استانداردهای مکتوب مورد استفاده در سازمان و غیره توجه داشت.
2 - تمرکز براهداف کلی سازمان: در یک سازمان سطح جهانی و ممتاز باید تمام عوامل عملیاتی، مهندسی و نگهداری و تعمیراتی همه در جهت اهداف سازمان حرکت کنند. در یک سازمان ممتاز که مهمترین هدف آن توانایی رقابت در زمینـه قابلیت اطمینان ساخت و هزینه های ساخت است، این اهداف باید در سایر دپارتمان‌ها و از جمله نت نیز در اولویت بالاتری نسبت به اهدافی چون کاهش هزینه‌های نگهداری و کاهش زمان بیکاری ناشی از عملیات نت قرار داشته باشند. نتیجه این رویکرد افزایش 
مستمر اثربخشی کلی تجهیزات (OEE) و در نتیجه کاهش هزینه‌های کلی ساخت است.
3 - تعیین یک خط مش و سیاست قابلیت اطمینان: یک سازمان ممتاز دارای سیاستی مشخص شامل برنامه های سه تا پنج ساله برای پیشرفت در زمینه قابلیت اطمینان و عملکرد نت است. این سیاست با تمام مشخصات آن از جمله پارامترهای ضروری قابلیت اطمینان و نت، مشخصه های کارکردی و کلیدی آنها، دلایل اهمیت آنها، نحوه تشخیص کارکنان از حرکت به سوی اهداف و غیره باید در کل سازمان ابلاغ و درک شود. در نتیجــــه اولویت بندی کارها براساس احساسات نخواهد بود و براساس صلاح و در جهت سیاست سازمان صورت می گیرد.
4 - مهارت بالای کارکنان نگهداری و تعمیرات: در صورتی که کارکنان نت از مهارت بالایی برخوردار باشند، نیازی نیست که سرپرستان و مدیران فنی وقت زیادی را صرف آموزش آنها کنند و قادر خواهند بود وقت خــود را به برنامه ریزی و زمانبندی کارها، تعیین نیازهای آموزشی و انجام آنالیز دلایل خرابیها اختصاص دهند. در نتیجه، سازمان از یک سازمان منفعل و واکنشی تبدیل به یک سازمان مبتنی بر تفکر و حل مسئله خواهد شد و 10 تا 30 درصد زمان عملیات نت صرف حل مشکل و انجام اقدامات اصلاحی خواهد شد.
5 - تعیین حیطه کاری کارکنان نگهداری و تعمیرات: در یک سازمان ممتاز محدوده کاری کارکنان نت باتوجه به نوع مهارت آنها مشخص می شود و نه باتوجه به خطوط تولیدی مختلف. در این صورت یک تکنسین مکانیک باید توانایی انجام کلیه کارهای مکانیکی را داشته باشد و یک تکنسین الکترونیک نیز به همین ترتیب. نتیجه اعمال این رویکرد ایجاد رضایت در کارکنان نت و انعطاف‌پذیری در کارهاست. باوجود این، در شرایطی نیز باتوجه به نوع کار باید تخصص‌گرایی را مدنظر قرار داد.
6 - سطح بالای برنامه ریزی و زمانبندی: در هر سطح عملکردی سازمان نت برنامه ریزی و زمانبندی به‌عنوان مهمترین عامل کاهش هزینه‌های نت است. جهت انجام مناسب برنامه‌ریزی و زمانبندی عوامل زیر را در نظر بگیرید:
1- برنامه‌ریزی باید قبل از زمانبندی صورت گیرد.
2- هرکاری باید با برنامه‌ریزی و زمانبندی انجام شود.
3- بعد از انجام زمانبندی تخصیص کارکنان برای انجام کارها عملی می شود.
در هنگام اجرای یک کار برنامه‌ریزی و زمانبندی شده، نباید افراد را جهت انجام کار دیگری به خدمت گرفت؛ هیچ کاری قبل از مشخص و مکتوب‌شدن علت انجام آن نباید به‌اتمام برسد؛ بعد از اتمام کار علت اصلی مشکل را شناسایی کنید.
7 - اولویت‌بندی صحیح کارها: به منظور اولویت‌بندی صحیح کارها، باید توانایی درنظرگرفتن عواقب ناشی از اجرانشدن به‌موقع هریک از عملیات نت را داشته باشید. این عواقب ممکن است ضایعات یست‌محیطی، صدمات جانی، هزینه‌های بالای کاهش تولید و یا صدمات به تجهیزات باشند. در یک کارخانه با خطوط تولید متفاوت تعیین مهمترین خط تولید از لحاظ رساندن محصول به مشتری و تعیین ارزش افزوده هرمحصول می‌توانند به اولویت بندی صحیح کارهای نت کمک کنند. اولویت بندی صحیح و مناسب موجب اجرای کامل و به‌موقع وظایف برنامه ریزی و زمانبندی شده خواهد شد.
8 - درک صحیح مضمون نگهداری و تعمیرات پیشگیـــرانه: جهت ایجاد درک صحیحی از برنامه های
پیشگیرانه و مراقبتهای ضروری و بررسی وضعیت فنـی در سازمان، باید این برنامه ها بر پایه نتایج عدم جلوگیری از ایجاد شکست و خرابی بنا شـــــوند. همچنین این نوع برنامه ها در صورتی قابل قبول هستند که هزینه های ناشی از ایجاد خرابی به مراتب بیشتر از هزینه‌های مربوط به اجرای برنامه های پیشگیرانه باشد.
همچنین باید روشهای دقیق و صحیح جهت بازرسیهای اساسی و بررسیهای وضعیت فنی تجهیزات شناسایی و استفاده شوند. بهتر است این نوع برنامه ها در وضعیت روشن بودن تجهیزات صورت گیرند و تواتر اجرای این برنامه ها بر پایه زمانهای خرابی و توزیع‌های ایجاد شکست صورت گیرد. همچنین این برنامه‌ها باید به طور کامل عملی و قابل اجرا باشند.
9 - اجرای 100 درصدی برنامه‌ها: در صورتی که شما قادر به ایجاد یک بستر مناسب برای برنامه‌های پیشگیرانه و مراقبتهای ضروری و بررسی وضعیت فنی شده باشید، هیچ دلیلی را نباید برای عدم اجرای 100 درصدی این برنامه‌ها داشته باشید. در صورت اجرای 100درصدی این برنامه‌ها احتمال ایجاد خرابیهای اتفاقی و ناگهانی بسیار ناچیز خواهد بود و اثربخشی کلی تجهیزات بالا خواهد رفت.
10 - آماده بودن به‌موقع مواد و قطعات یدکی: در صورتی که برنامه ریزی و زمانبندی به‌درستی صورت گیرد، انبار قطعات یدکی قادر خواهد بود تا قطعات یدکی را به‌طور مناسب و اثربخش و در زمان مناسب به محل انجام عملیات نت ارسال دارد. در این صورت از بخش قابل توجهی از زمان عملیات نت و انرژی نیروی انسانی که صرف انجام فرآیند ارسال درخواست قطعه و دریافت قطعه از انبار می شود، کاسته خواهد شد.
11 - سطح خدمت: سطح خدمت پایین برای قطعات یدکی نه تنها ممکن است موجب افزایش زمان عملیات نت و هزینه‌های کاهش تولید شود بلکه از لحاظ روانی این عقیده را در بین کارکنان نت و تولید به‌وجود می آورد که انبار قطعات یدکی قادر به فراهم آوردن قطعات مناسب در زمان مناسب نیست. بدین ترتیب است که در بسیاری از کارخانجات شاهد به‌وجودآمدن انبار قطعات یدکی مجازی ومخفــــی در واحدهای مختلف جهت به راه انداختن فرآیند تولید هستیم. البته در تعیین سطح خدمت مواردی چون هزینه های نگهداری و میزان حیاتی بودن قطعه را باید موردتوجه قرار داد. اما در مورد قطعات حیاتی سطح خدمت 97 درصدی ضروری است.
12 - صحت کامل اطلاعات آرشیو فنی: در مورد آرشیو فنی در یک سازمان ممتاز باید این اطمینان وجود داشته باشد که حداقل در 95 درصد موارد، اطلاعات استخراجی از آن صحیح و بدون نقص باشد. همچنین آرشیو فنی همواره باید مورد بازنگری قرار گیرد تا اطلاعات آن به‌روز باشد.
13 - سازماندهی و انجام مناسب عملیات بنیادی و اساسی نگهداری و تعمیرات: مهمترین تفاوت بین یک سازمان نت ممتاز و دیگر سازمانهای نت در اینست که سازمان نت ممتاز، موارد ساده و مفیدی را که دیگر سازمانها تنها در مورد آنها حرف می زنند، اجرا می کند. در صورتی که مـی‌خواهید یک سازمان نت ممتاز داشته باشید باید به طور پیوسته روی عملیات اساسی و بنیادی نت کار کنید و روش انجام آنها مورد بازنگری و اصلاح قرار دهید. بعضی از این عملیات عبارتند از: تمیزکاری دقیق تجهیز: تمیزکاری خود نوعی بازرسی است.

- روغنکاری؛
- آچارکشی؛
- تنظیمات جزئی وایجاد بالانس؛
- فیلتراسیون سیالات هیدرولیکی، سیستم‌های روغنکاری؛
- درزگیری و آب‌بندی قسمتهای مختلف تجهیز.
14 - سطح بالای استانداردهای ایمنی: یک رابطه بسیار قوی بین عملیات خوب و مناسب نت و بالارفتن سطح ایمنی در یک سازمان وجود دارد. بررسیهای کامل ابزار و وسایل مورداستفاده کارکنان نت از نظر مسائل ایمنی، قبل از انجام عملیات نت و تعیین شرایط ایمنی لازم برای انجام هرنوع عملیات نت در قالب دستورالعملهای نت و تهیه چک لیستهای ایمنی می توانند به کاهش سطح ریسک عملیات نت کمک کنند.
15 - نیازسنجی آموزشی دقیق برای کارکنان نگهداری و تعمیرات: در صورت انجام یک نیازسنجی آموزشی دقیق برای کارکنان نت، در مورد هریک از کارکنان موارد آموزشی خاصی شناسایی می شود و کارکنان تنها در کلاسهای آموزشی خاص خودشان شرکت خواهند کرد. در این‌صورت از برگزاری کلاسهای عمومی برای کلیه کارکنان که زمان‌بر و هزینه‌بر هستند و نمی توانند نیـــازهای آموزشی را به طور کامل برطرف سازند و اثــربخشی لازم را نیز دارا نیستند، جلوگیری به‌عمل می آیـــد. باید به این نکته توجه داشت که برای تعیین اثربخشی آموزش باید از شاخصهای سطح مهـــارت استفاده کرد و در نظر گرفتن شاخص تعداد ساعات آموزشی نمی تواند مناسب باشد.
16- آنالیز علل اصلی و اساسی شکست و خرابی: در یک سازمان نت سطح جهانی، گروههایی جهت شناسایی و ردیابی علل خرابیها وجود دارد. در سازمانهای کوچک وظایف این گروهها، در بین برنامه‌های معمول نت توسط کارکنان نت صورت می‌گیرد. اما در سازمانهای بزرگ به‌جهت دخیل بودن عوامل تجهیزاتی، عملیاتی، نیروهای انسانی و سایر فاکتورها در مشکلات پیش آمده، گروههای قابـــــلیت اطمینــان تشکیل میشـوندکه بااستفاده از متدولوژی‌ها(FMEA،FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS)اقدام به شناسایی و ردیابی خرابیها و علل آنها می کنند